© Joanna Bereżnicka. Artykuł udostępniony na licencji CC BY-SA 4.0
Dochody rolnicze są tematem powszechnie obecnym w literaturze przedmiotu, jednak brakuje opracowań poświęconych roli produkcyjnej działalności rolniczej w kształtowa-niu dochodu z rodzinnego gospodarstwa rolnego. Celem badania omawianego w artykule jest rozpoznanie źródeł i ocena struktury dochodu z rodzinnego gospodarstwa rolnego, z uwzględ- nieniem jego wielkości (siły) ekonomicznej, w kontekście możliwości kontynuowania produkcyjnej działalności rolniczej. Badaniem objęto sześć krajów Unii Europejskiej: Niemcy, Danię, Francję, Holandię, Polskę i Rumunię. Wykorzystując dane za lata 2018–2022 zebrane w ramach Farm Ac-countancy Data Network (FADN), czyli Sieci Danych Rachunkowych Gospodarstw Rolnych, obli-czono dochód z produkcyjnej działalności rolniczej i dochody z dopłat o charakterze operacyj-nym i inwestycyjnym. Na podstawie struktury dochodu z rodzinnego gospodarstwa rolnego oce-niono, za pomocą analizy porównawczej, stopień uzależnienia od pomocy państwa, a pośrednio – możliwość kontynuowania działalności produkcyjnej. Uzyskane wyniki pokazały bardzo duże uzależnienie niemieckich rolników od wsparcia budżetowego (bez względu na siłę ekonomiczną gospodarstw), które w dłuższej perspektywie może prowadzić do rezygnacji z działalności pro-dukcyjnej. Najmniejsze uzależnienie od pomocy państwa odnotowano w przypadku rumuńskich rolników, a także polskich i holenderskich rolników prowadzących gospodarstwa silne (duże) ekonomicznie.
dochód, gospodarstwo rolne, działalność rolnicza, dopłaty, wsparcie budżetowe
D19, Q12, Q14
Bereżnicka, J. (2018). Dopłaty do działalności operacyjnej a stabilność finansowa gospodarstw rolnych w krajach Unii Europejskiej. Wieś i Rolnictwo, (3), 113–135. https://doi.org/10.53098 /wir032018/05 .
El Benni, N., Finger, R., Meuwissen, M. P. M. (2016). Potential effects of the income stabilisation tool (IST) in Swiss agriculture. European Review of Agricultural Economics, 43(3), 475–502. https://doi.org/10.1093/erae/jbv023.
European Commission. (b.r.). FADN Public Database [zbiór danych]. Pobrane 18.11.2023 r. i 15.04.2024 r. z https://agridata.ec.europa.eu/extensions/FADNPublicDatabase/FADNPublicDatabase.html.
Kata, R. (2020). Wewnątrzsektorowe nierówności dochodów gospodarstw rolniczych w Polsce w latach 2004–2017. Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, (61), 26–42. https://doi.org/10.15584/nsawg.2020.1.2.
Kryszak, Ł. (2017). Wybrane problemy rachunku dochodów rolniczych. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 19(3), 168–173. https://doi.org/10.5604 /01.3001.0010.3241 .
Kryszak, Ł., Czyżewski, B. (2020). Determinanty dochodów rolniczych w regionach Unii Europejskiej. CeDeWu.
Kulawik, J., Płonka, R., Wieliczko, B. (2020). Changes in the income situation of agricultural holdings in the light of the Polish FADN observations from 2004–2018. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej. Problems of Agricultural Economics, 365(4), 108–134. https://doi.org/10.30858/zer /130053 .
Massot, A. (2017). Instrumenty WPR i ich reformy. Parlament Europejski. https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/fiches_techniques/2013/050203/04A_FT(2013)050203_PL.pdf.
Matthews, A. (2016). Research for AGRI Committee – Reflections on the Agricultural Challenges Post-2020 in the EU: Preparing the Next CAP Reform. European Parliament. https://doi.org/10.13140/RG.2.2.13037.18409.
Meuwissen, M. P. M., van Asseldonk, M. A. P. M., Huirne, R. B. M. (red.). (2008). Income stabilization in European agriculture. Wageningen Academic. https://doi.org/10.3920/978-90-8686-650-2.
Pawlak, K., Poczta, W. (2020). Konkurencyjność rolnictwa polskiego w kontekście globalizacji i integracji gospodarczej – potencjał i pozycja konkurencyjna. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej. Problems of Agricultural Economics, (4), 86–107. https://doi.org/10.30858/zer/130541.
Pawłowska, A., Rembisz, W. (2021). Przemienność dochodów gospodarstw rolnych w Polsce w latach 2005–2018. Wieś i Rolnictwo, (2), 91–105. https://doi.org/10.53098/wir022021/04.
Pawłowska-Tyszko, J., Osuch, D., Płonka, R. (2023). Wyniki Standardowe 2022 uzyskane przez gospodarstwa rolne uczestniczące w polskim FADN. Część I. Wyniki Standardowe. https://fadn.pl/wp-content/uploads/2022/12/WS_2022_Polska_cz1.pdf.
Płonka, R. (2021). Sytuacja dochodowa oraz poziom wsparcia publicznego towarowych gospodarstw rolnych w wybranych krajach UE. Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician, 66(12), 24–53. https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.5594.
Poczta, W. (2010). Sytuacja dochodowa gospodarstw rolnych w Polsce po akcesji do UE i jej determinanty jako przesłanka rozwoju rolnictwa. Roczniki Nauk Rolniczych, 97(3), 205–217. https://doi.org/10.22630/RNR.2010.97.3.48.
Poczta, W. (2015). Instrumenty wsparcia ekonomicznego dla rodzinnych gospodarstw rolnych w polityce strukturalnej UE i w ramach interwencjonizmu państwowego oraz rola i znaczenie tych instrumentów. W: M. Podstawka (red.), Ekonomiczne i prawne mechanizmy wspierania i ochrony rolnictwa rodzinnego (s. 142–159). Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich. https://ksow.pl/files/Bazy/Biblioteka/files/Ekonomiczne_i_prawne_mechanizmy_wspierania_i_ochrony_rolnictwa_rodzinnego_-_Praca_zbiorowa_pod_redakcja_prof._dr._hab._Mariana_Podstawki.pdf.
Poczta, W., Średzińska, J., Mrówczyńska-Kamińska, A. (2009). Determinanty dochodów gospodarstw rolnych Unii Europejskiej według typów rolniczych. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, (76), 17–30. https://doi.org/10.22630/EIOGZ.2009.76.
Sadowski, A., Baer-Nawrocka, A., Poczta, W. (2013). Gospodarstwa rolne w Polsce na tle gospodarstw Unii Europejskiej – wpływ WPR. Główny Urząd Statystyczny. https://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr /gus/RL_Gospodarstwa_rolne_na_tle_internet.pdf .
Sass, R., Tabaczyński, K. (2020). Wpływ płatności bezpośrednich na dochody gospodarstw rolnych. Zagadnienia Doradztwa Rolniczego, (3), 21–35. https://www.cdr.gov.pl/images/ZDR/2020/ZDR -2020-3.pdf .
Severini, S., Tantari, A. (2015). Which factors affect the distribution of direct payments among farmers in the EU Member States?. Empirica, 42(1), 25–48. https://doi.org/10.1007/s10663-013-9243-x.
Skarżyńska, A., Grochowska, R. (2021). Uwarunkowania zróżnicowania dochodów gospodarstw rolnych między krajami Unii Europejskiej. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, (2), 119–134. https://doi.org/10.30858/zer/134169.
Sobczyński, T. (2020). Rola funduszy obcych w finansowaniu gospodarstw rolniczych w województwie kujawsko-pomorskim. W: Co powinien wiedzieć rolnik podejmujący inwestycje? (s. 27–42). Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie. https://www.kpodr.pl/wp-content/uploads/2020/02/matria%C5%82y-konferencyjne-26.02.20.pdf.
Szuba, E., Poczta, W. (2014). Efekty integracji Polski z Unią Europejską w sektorze rolnym. W: M. Gorynia, S. Rudolf (red.), Polska w Unii Europejskiej i globalnej gospodarce (s. 316–327). Polskie Towarzystwo Ekonomiczne.
Zawalińska, K., Majewski, E., Wąs, A. (2015). Długookresowe zmiany w dochodach z polskiego rolnictwa na tle krajów UE. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 17(6), 346–354. https://rnseria.com/article/123740/pl.
Zegar, J. S. (2020). Rolnictwo rodzinne we współczesnym świecie. Uwarunkowania – wyzwania – transformacja. W: Co powinien wiedzieć rolnik podejmujący inwestycje? (s. 5–14). Kujawsko- -Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie. https://www.kpodr.pl/wp-content/uploads/2020/02/matria%C5%82y-konferencyjne-26.02.20.pdf.
